Vrijzinnig geloof
- we leven, we existeren, ons bestaan is een realiteit die zich aan ons voordoet
- ons lichaam en onze geest zijn innig verbonden en verschillend van aard
- het leven brengt lijden en geluk, is eindig, en bevat zingeving als opgave en als natuurlijke behoefte van de ontwikkelde mens
- de zoektocht naar zingeving, de angst voor lijden en dood en de ervaringen van schoonheid, geluk en liefde hebben religies opgeleverd, alsook de filosofie(en)
- religie en geloof vervullen essentiele functies voor mensen :
- verklaring van levensvragen
- zingeving
- compensatie/verlichting van angst voor lijden en dood
- gemeenschappelijke ervaring
- orientatie op goed en kwaad, moraliteit
- christelijk geloof, het evangelie, bevat in de kern unieke, althans bijzondere, kenmerken :
- lage toetredingsdrempel ( laat de kinderen….)
- vergeving
- liefde als hoogste gebod
- onderscheid wereldse rijk en geloofsrijk
- christelijk geloof is gestold in tekst ( de bijbel), bijbeluitleg(credo, catechismus,encyclieken, dordtse synode 1618-19), geloofsrituelen, normen voor gemeenteleven, etc. onder al deze stollingen liggen, diep verborgen, kernelementen. de heiliging van alle parafernalia creeert een schild van emoties die onbevangen onderzoek en analyse in de weg staan. geen van de overgeleverde teksten of rituelen biedt een absoluut orientatiepunt
- zingeving, aanraking door “iets “ van een hogere orde, kernelementen van tekst en beleving van geloof, vormen een sterke aanwijzing dat “geloven “een essentiele waarde toevoegt aan onze existentie
- analytische filosofie levert de grondslag voor wetenschapsbeoefening. wetenschap bestudeert met objectieve methodologie verschijnselen in de reele wereld. theologie is de wetenschap die de kernelementen en de verschijnselen van geloof en van geloofsmethodiek onderzoekt.
- net zo min als de biologie de grondslag van leven kan aanleveren ( wel bestuderen) kan de theologie geloof creeeren
- veel religies, en zeker ook het christendom in veel van zijn historische varianten, hebben geclaimd absolute waarheid over schepping, causaliteit en de waarneembare wereld te bevatten. met het groeien van wetenschappelijke kennis is deze claim vrijwel geheel naar de prullenmand verwezen.
- in het kielzog van het positivisme is vervolgens helaas het omgekeerde gebeurd: de legitimiteit van “geloven “is sterk gereduceerd tot een bijna zielig reservaat van niet rationeel weerlegbare gevoelens en sentimenten.
- vervolgens is de denkwijze opgekomen van de NOMA, de twee niet overlappende werelden, die van de kennis en die van het geloof
- vrijzinnig geloof vanuit de christelijke traditie kenmerkt zich door een respectvolle benadering van de christelijke geloofselementen, maar vertaalt dat respect juist niet in het letterlijk ( van kaft tot kaft) overnemen van teksten en rituelen en gestolde interpretaties. omdat vrijzinnigheid q.q. gepaard gaat met vrije interpretaties levert zij niet eenvoudig een set stellingen, een vaststaande geloofsbelijdenis, een gestold ritueel. dat maakt het lastig voor belangstellenden om er vastigheid aan te ontlenen. vastigheid die de orthodoxe varianten wel leveren, maar al te graag.
- theologische verdieping van vrijzinnigheid kan opleveren : inzicht in de kernelementen van zingeving, van de christelijke traditie(s), in actuele dilemma’s en in orientatiepunten voor geloofsleer, geloofsvormen en de permanente interreligieuze dialoog evenals de dialoog met andere levensovertuigingen
- bij alle bezinning op geloof en levensorientatie is het nodig ons verregaand los te maken van beperkende denkmodellen. zo is veel van ons denken en geloven beinvloed door onjuiste interpretatie van causaliteit. Indien aanvaard wordt dat niet elke gebeurtenis noodzakelijk is veroorzaakt door 1 of meer causaal voorafgaande gebeurtenissen, ontstaat een bevrijding van veel dogmatisch misverstand :
- de oerknal heeft geen schepper nodig
- het kwaad wordt niet door een almachtige mogelijk gemaakt ( de onmogelijke combinatie van auschwitz en een almachtige, goede god)
- de mens kan onder omstandigheden zelfstandig oordelen en besluiten, goed en kwaad doen er toe
- er kunnen nieuwe dingen en ook betekenissen ontstaan, die niet in een verleden zijn gegrondvest, de mogelijkheid van een open, zich ontwikkelende toekomst wenkt
- bestudering van de geloofs- en kerkgeschiedenis leert o.m. dat onderweg vrije interpretaties en originele opvattingen geleid hebben tot noodzakelijke doorbraken. zo is zichtbaar dat jezus bij herhaling gestolde geloofsopvattingen verwierp en er laagdrempelige geloofsvormen voor in de plaats stelde. menno simons verwierp vele bijbelinterpretaties, zoals die door de RKkerk waren vastgehecht, en leverde overigens later zelf weer vrijelijk nieuwe interpretaties. hoe willen we menno verstaan : als de schrijver van zijn geloofstermen die wij op onze beurt laten stollen tot een vaststaande geloofsleer of als een origineel denker die ons vrijelijk heeft bevrijd van een toenmalig dogmatisch juk en kerkinstitutionele misstanden?
- het past zeer in de doopsgezinde traditie ( verwerpen wereldlijk gezag over geloof, vrije belijdenis, doop als volwassene, autonomie van gemeente en gelovige) om bestudering van vrijzinnig geloof ter hand te nemen
- vrijzinnigheid vanuit de doopsgezinde traditie moet zich natuurlijk openstellen voor verwante zielen, en mag zich niet tot de eigen parochie beperken. “je bent deel van de wereldkerk en je stoel staat hier “leerde ik van nine treffers.
- focus van de wissel leerstoel aan de VU over vrijzinnig doopsgezind geloof van het seminarie is niet het legitimeren van vrijzinnig geloof, maar het (doen) opstellen van een conceptueel kader en het aanreiken en toetsen van passende elementen t.b.v. geloofsorientatie, geloofsbeleving en gemeente-vorming en –onderhoud.
- zonder een vernieuwd en op vrijzinnigheid gebaseerd geloofskader is de doopsgezinde community veroordeeld tot langzaam uitsterven. en omgekeerd : wij hebben de dure plicht de kostbare kernelementen ( die diep verborgen liggen onder de beschikbare teksten en verhalen) van christelijk geloof “uit te pellen “( uit dikke schillen traditioneel geloof en contextuele verhullingen uit een onderontwikkeld verleden), te verhelderen, te verbinden met actuele beleving en stand van wetenschap, en om te zetten in een geloofscontext die open is naar de toekomst, en waarin in zingeving geinteresseerden zich in vrijheid thuisvoelen.
Geplaatst op 25 January, 2016